▪️ سنت معماری ماوراءالنهر از فروپاشی سامانیان تا ظهور تیمور (۱)
🖋 امیرحسین مقتدایی| دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران
سنت معماری ماوراءالنهر پس از اسلام با روی‌کارآمدن سامانیان وارد مرحلۀ تازه‌ای شد. دوره‌ای که چندی از بناهای آن برجای مانده. آرامگاه سامانیان و مقبره عرب‌عطا یادگاران این دوران در ماوراءالنهر هستند که هم در تاریخ معماری ایران مهم و تاثیرگذار بودند و هم طلیعۀ یک سنت معماری قوی در آن منطقه بودند. با ضعف سامانیان و روی‌کارآمدن غزنویان و جابه‌جایی مرکز قدرت از بخارا به غزنین و پس از آن با استیلای سلجوقیان و غوریان توجه مورخان معماری ایران بیشتر به سمت ایران امروزی و افغانستان جلب شده و این کم‌توجهی تا دورۀ تیموری که بار دیگر مرکز قدرت به ماوراءالنهر انتقال یافت، ادامه دارد. گویی در ماوراءالنهر مابین سامانیان تا برآمدن تیمور معماری نیز رونق خود را از دست داده در حالی که با وجود محدودبودن آثار، تعداد بناهای باقی‌مانده در این دورۀ زمانی نشان‌گر سنتی قابل‌توجه در ماوراءالنهر و توران است. این بازۀ زمانی که در ایران امروزی و افغانستان غزنویان و سلجوقیان حکومت می‌کردند، ماوراءالنهر در حال دست‌به‌دست‌شدن میان این قدرت‌ها و حکومت‌های قراخانیان و قراختاییان بود. تا این‌که پس از حملۀ مغول خانات جغتای بر این منطقه فرمان راندند. حکومت‌هایی که اگرچه بیشتر مردمان آن کوچ‌رو و چادرنشین بودند اما در سمرقند و تراز و چند نقطه دیگر آثار قابل‌توجهی از خود به‌جای گذاشته‌اند. ریچارد پیران مک‌کلری در کتاب خود، «بناهای یادمانی سده‌های میانی در توران» که در سال ۲۰۲۰ به چاپ رسیده این سنت معماری را در قرن پنج و شش هجری به دلیل تاثیرگذاری قراخانیان، معماری قراخانی نامیده است. قراخانیان در اتحاد با دیگر اقوام ترک‌تبار منطقۀ ماوراءالنهر توانستند سامانیان را سرنگون کنند. آن‌ها در همان ایام مسلمان شده و به مرکز حکومت خود را از نواحی کاشغر به اوزگند و سمرقند منتقل کردند که در نهایت سمرقند را در دورۀ ملک‌شاه سلجوقی از دست دادند. حکومت قراخانیان تا برآمدن خوارزمشاهیان و ضعف توسط همسایگان قراختایی خود در سدۀ ششم هجری، ادامه یافت.
⭕️ ادامۀ مطلب را می‌توانید در Instant View یا در وب‌سایت کوبه به نشانی زیر بخوانید:
https://telegra.ph/am12-06-08
http://koubeh.com/am12/
@koubeh
🖋 امیرحسین مقتدایی| دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران
سنت معماری ماوراءالنهر پس از اسلام با روی‌کارآمدن سامانیان وارد مرحلۀ تازه‌ای شد. دوره‌ای که چندی از بناهای آن برجای مانده. آرامگاه سامانیان و مقبره عرب‌عطا یادگاران این دوران در ماوراءالنهر هستند که هم در تاریخ معماری ایران مهم و تاثیرگذار بودند و هم طلیعۀ یک سنت معماری قوی در آن منطقه بودند. با ضعف سامانیان و روی‌کارآمدن غزنویان و جابه‌جایی مرکز قدرت از بخارا به غزنین و پس از آن با استیلای سلجوقیان و غوریان توجه مورخان معماری ایران بیشتر به سمت ایران امروزی و افغانستان جلب شده و این کم‌توجهی تا دورۀ تیموری که بار دیگر مرکز قدرت به ماوراءالنهر انتقال یافت، ادامه دارد. گویی در ماوراءالنهر مابین سامانیان تا برآمدن تیمور معماری نیز رونق خود را از دست داده در حالی که با وجود محدودبودن آثار، تعداد بناهای باقی‌مانده در این دورۀ زمانی نشان‌گر سنتی قابل‌توجه در ماوراءالنهر و توران است. این بازۀ زمانی که در ایران امروزی و افغانستان غزنویان و سلجوقیان حکومت می‌کردند، ماوراءالنهر در حال دست‌به‌دست‌شدن میان این قدرت‌ها و حکومت‌های قراخانیان و قراختاییان بود. تا این‌که پس از حملۀ مغول خانات جغتای بر این منطقه فرمان راندند. حکومت‌هایی که اگرچه بیشتر مردمان آن کوچ‌رو و چادرنشین بودند اما در سمرقند و تراز و چند نقطه دیگر آثار قابل‌توجهی از خود به‌جای گذاشته‌اند. ریچارد پیران مک‌کلری در کتاب خود، «بناهای یادمانی سده‌های میانی در توران» که در سال ۲۰۲۰ به چاپ رسیده این سنت معماری را در قرن پنج و شش هجری به دلیل تاثیرگذاری قراخانیان، معماری قراخانی نامیده است. قراخانیان در اتحاد با دیگر اقوام ترک‌تبار منطقۀ ماوراءالنهر توانستند سامانیان را سرنگون کنند. آن‌ها در همان ایام مسلمان شده و به مرکز حکومت خود را از نواحی کاشغر به اوزگند و سمرقند منتقل کردند که در نهایت سمرقند را در دورۀ ملک‌شاه سلجوقی از دست دادند. حکومت قراخانیان تا برآمدن خوارزمشاهیان و ضعف توسط همسایگان قراختایی خود در سدۀ ششم هجری، ادامه یافت.
⭕️ ادامۀ مطلب را می‌توانید در Instant View یا در وب‌سایت کوبه به نشانی زیر بخوانید:
https://telegra.ph/am12-06-08
http://koubeh.com/am12/
@koubeh
2 comments
سَــــیِّــــد
چه قلم خوبی! موفق باشید
Amirhosein Moghtadai
ممنون همچنین
Log in to comment